علم امام از دیدگاه کلام امامیه (قرن اول تا پایان قرن هفتم هجری)

ناصرالدین اوجاقی

کلام

کارشناسی ارشد

محمد باقر قیومی

احمد عابدی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1385

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

مسأله امامت یکی از مهم ترین مسائل کلام اسلامی به خصوص در حوزه شیعی آن ب شمار می رود. از جمله مسائلی که در بحث از امامت به آن پرداخته می شود مسأله علم امام و جایگاه آن در تعیین امام و عهده دار شدن این منصب است. پژوهش پیش رو با عنوان ص علم امام از دیدگاه کلام امامیه تا یایان قرن هفتم هجری در نظر دارد تا رویکرد کلام شیعه به مسأله علم امام را تا قرن هفتم هجری مورد بررسی قرار دهد. به نظر می رسد که برای منظم بودن بحث و سهولت بررسی، علم امام را در سه حوزه جداگانه مورد توجه قرار داده ایم . حوزه اول به طور طبیعی متعلقات علم امام است یعنی اموری که علم به آن امور علم دارد و یا لازم است تا علم داشته باشد. حوزه دوم منابع و مصادری است که امام علم خود را از طریق آنها کسب می کند. در این میان یک سری از مباحث هم وجود دارد که خارج از این حوزه است مانند زمان بهره مند شدن امام از علم امامت، احکامی که بر این علم بار می شود مثل این که تأثیر آن بر رفتار امام یا تأثیر آن در قصاوت امام، یا تساوی علوم ائمه و عدم آن و مواردی از این دست که در دو حوزه پیشین نمی گنجند. در این رساله این موارد با عنوان کلیات علم امام مورد بحث واقع شده است. سعی بر این بوده است که این شکل در تمام فصول و بخش های مقاله مورد لحاظ قرار گیرد و تنها در فصل چهارم به دلیل خصوصیت این فصل از این کار تا حدودی عدول شده است. از جهت سازماندهی فصول پایان نامه مباحث مربوط به مقدمات و کلیات تحقیق در فصل اول قرار داده شده است. و فصول بعدی به این ترتیب قرار گرفته است. فصل دوم به آراء و نظرات شیعیان در سه قرن نخست اسلامی می پردازد. در این فصل یک بخش به مروری بر روایات اصول کافی در مورد علم امام می پردازد. و در بخش دوم عقاید اصحاب و یاران ائمه مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم به دیدگاه های متکلمان در طی قرون سوم تا ششم پرداخته می شود. این فصل نیز دو بخش دارد در بخش اول دیدگاه مکتب بغداد بررسی می شود و در بخش دوم دیدگاه مکتب قم و برخی از افراد دیگری که در این دوره قراد داشته اند ولی احیانا خارج از این دو مکتب قرار دارند. در فصل چهارم نیز که اختصاص به قره هفتم دارد نظرات چهار نفر از علمای برجسته این قرن به نام های ابن میثم بحرانی، سیدبن طاووس، عماد الدین طبری و علامه حلی مورد مطالعه قرار می گیرد. کلید واژه ها: امامت، صفات امام، علم امام، علم غیب، علم لدنی، امامیه.

1392/10/8

1425